کد مطلب:19223 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

منظور از «ريا» در عمل چيست؟

بسياري از افراد مسلمان هر چند از چنگال ظاهري شرك رهائي يافته و موجودي را جز خدا نميپرستند ولي در برابر آن گاهي دچار شرك مخفي و پنهان شده و در كارهاي خود «اخلاص» و خدا را در نظر نميگيرند.
چه بسا يك فرد نيكوكار، دبستان و درمانگاه ميسازد و يا از مستمندان و فقيران دستگيري ميكند، اما محرك او در اين كار جلب رضايت خدا و يا پاداش اخروي نيست، بلكه انگيزه او يك رشته امور مادي زودگذر است كه او را به اين كار وادار ميسازد.
قرآن مجيد در آيات فراواني از ريا در عمل و انجام كار نيك روي انگيزههاي مادي، نكوهش كرده و همه را در آخرت بي ثمر دانسته است. (به سوره بقره /246 الي 274 مراجعه شود)
در اين جا برتري مكتب اخلاقي و اجتماعي اسلام كاملاً روشن ميگردد.
روشن تر بگوئيم:
قضاوت و داوري درباره عمل يك فرد از نظر اسلام نياز به بررسي دو پرونده دارد.
1 ـ پرونده عمل يعني كار ذاتاً كار خوبي باشد.
2 ـ پرونده نيت و انگيزه يعني بايد ديد كه انگيزه فرد در انجام اين عمل چه بوده است؟
فرض كنيد مرد ثروتمندي دست به ساختن بيمارستاني زد، بالنتيجه يك بيمارستان مجهز چند صد تختخوابي را با تمام دستگاههائي كه يك بيمارستان مجهز به آن نيازمند است، تأسيس كرد، در موقع افتتاح خبرنگار و عكاس ميريزند و از نقاط حساس آن عكسبرداري كرده و همه را با آب و تاب با ذكر فضائل مؤسس، چاپ ميكنند. تلويزيون و مطبوعات و ساير وسائل ارتباط جمعي شروع به تعريف و تمجيد از او مينمايند. ديگر نميپرسند نيت او از اين عمل چه بود؟ براي چه دست به ساختن چنين بيمارستاني زده است بلكه بظاهر سازي اكتفا مينمايند.
ولي اسلام ميگويد پرونده نيت او را بياوريد تا درست بررسي شود سپس درباره عمل او قضاوت صحيح به عمل آيد.
آيا او اين بيمارستان را براي جلب رضاي خدا ساخته است؟ آيا عواطف بشري محرك و انگيزه او بوده و جز معنويت محرك ديگري نداشته است؟ و يا اينكه او اين بيمارستان را تأسيس كرده تا در ميان مردم بخوبي و نيكي معروف گردد تا در موقع انتخابات رأي بيشتري بياورد؟
هرگاه پرونده نيت او نشان داد كه او اين مؤسسه را به منظور انتفاع مادي و كسب مقام و شهرت نساخته است در اين صورت عمل او ارزش دارد، و الا اين ظاهر سازي فريبنده، در درگاه خدا و از نظر مكتب اسلام كاملا بي ارزش است زيرا «اِنَّمَا الْاَعْمالُ بِالْنِّياتِ» [ارزش عمل بسته به نيت است.]
قرآن ميگويد عمل رياكاران مانند آن بذري است كه بر سنگ خارا كه مقداري خاك روي آن است، افشانده شده باشد سپس رگباري به آن برسد و خاك و بذر را بشويد و تنها سنگ بجا ماند، اينك متن آيه:
«كَالَّذي يُنْفِقُ مالَهُ رِئاءَ النّاسِ فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ صَفْوانٍ عَلَيْهِ تُرابٌ فَاَصابَهُ وابِلٌ فَتَرَكَهُ صَلْداً لايَقْدِروُنَ عَلي شَيْءٍ مِمّا كَسَبوُا» بقره /264

---

: آية الله جعفر سبحاني
مربي نمونه